چرا دایناسورها پس از انقراض دوباره تکامل نیافتند؟ آیا بازگشت دایناسورها به زمین ممکن بود؟

اما چرا دایناسورها، که میلیون ها سال با موفقیت تکامل یافته بودند، هرگز دوباره به همان شکوه گذشته بازنگشتند؟ آیا قوانین تکامل اجازه چنین چیزی را نمی دهند، یا اینکه دلایل زیست محیطی و بیولوژیکی مانع این بازگشت شدند؟

1. تکامل یک مسیر یک طرفه است

یکی از مهم ترین اصول تکامل این است که روند آن تصادفی و غیرقابل بازگشت است. تکامل یک برنامه از پیش مشخص شده نیست که بتوان آن را تکرار کرد.

وقتی گونه ای منقرض می گردد، تمام مسیرهای تکاملی و ژنتیکی آن نیز از بین می روند. پس حتی اگر شرایط محیطی مشابه دوران دایناسورها دوباره ایجاد گردد، موجودات امروزی مسیر تکاملی کاملاً متفاوتی را خواهند پیمود. دایناسورها از اجداد خاصی تکامل یافته بودند، اما پس از انقراض، این اجداد نیز از بین رفتند و دیگر امکان ظهور مجدد همان گونه های دقیقاً مشابه وجود ندارد.

در زیست شناسی، پدیده ای به نام تکامل تکرارشونده (Iterative Evolution) وجود دارد که در آن بعضی گونه ها که از بین رفته اند، ممکن است موجودات مشابهی در دوره های بعدی تکامل پیدا نمایند. برای مثال، پرنده ای به نام ریل الدابرا (Aldabra Rail) پس از انقراض، دوباره به شیوه ای مشابه تکامل یافت. اما این اتفاق در شرایط بسیار خاصی رخ می دهد و برای گونه های پیچیده ای مانند دایناسورها تقریباً غیرممکن است.

2. جانوران دیگر جای دایناسورها را گرفتند

پس از انقراض دایناسورها، شرایط زیست محیطی به شدت تغییر کرد و گونه های تازه فرصت یافتند که در زیست بوم های خالی شده جایگزین شوند.

پستانداران، که تا پیش از آن در سایه دایناسورها زندگی می کردند، پس از این انقراض بزرگ توانستند رشد نمایند و تکامل یابند. در حقیقت، بسیاری از طعمه های کوچک که در زمان دایناسورها زندگی می کردند، اکنون فرصت یافتند تا در نبود شکارچیان غول پیکر به گونه های غالب تبدیل شوند. این جانشینی باعث شد که دیگر فضای اکولوژیکی برای بازگشت دایناسورها باقی نماند.

علاوه بر این، پرندگان - که در حقیقت از نوادگان مستقیم دایناسورهای تروپود (Theropods) هستند - نیز در طی میلیون ها سال به اشکال مختلفی تکامل یافتند و بعضی از نقش های زیست محیطی که دایناسورها بر عهده داشتند را به دست گرفتند.

3. آیا علم می تواند دایناسورها را بازگرداند؟

در سال های اخیر، تحقیقات گسترده ای روی بازآفرینی ژنتیکی (Genetic Resurrection) صورت گرفته است. بعضی دانشمندان در کوشش هستند تا حیوانات منقرض شده ای مانند ماموت پشمالو (Woolly Mammoth) و دودو (Dodo) را به وسیله کلون سازی و مهندسی ژنتیک دوباره زنده نمایند.

اما احیای دایناسورها بسیار پیچیده تر از این موارد است. DNA دایناسورها طی میلیون ها سال در شرایط طبیعی از بین رفته و امکان استخراج اطلاعات ژنتیکی کامل از آن ها وجود ندارد. حتی اگر روزی بتوان بخش هایی از ژنوم دایناسورها را بازسازی کرد، هنوز فاصله زیادی با خلق یک دایناسور واقعی داریم.

پروژه هایی مانند چیکنوسور (Chickensaurus) کوشش دارند که با مهندسی ژنتیکی روی پرندگان امروزی، بعضی ویژگی های دایناسوری مانند دندان و دم بلند را بازگردانند، اما این موجودات هرگز به معنای واقعی دایناسور نخواهند بود.

4. اگر شهاب سنگ برخورد نمی کرد، آیا دایناسورها هنوز وجود داشتند؟

یک نظریه جالب این است که شاید دایناسورها حتی بدون برخورد شهاب سنگ هم رو به زوال می رفتند. بعضی پژوهش ها نشان داده اند که نرخ انقراض دایناسورها از نرخ پیدایش گونه های تازه بیشتر شده بود، به این معنی که تنوع آن ها به مرور کاهش می یافت.

اما تحقیقات تازهتر نشان می دهند که بسیاری از گونه های دایناسورها، به ویژه دایناسورهای شکارچی، در حال رشد و تنوع بیشتر بودند. اگر شهاب سنگ برخورد نمی کرد، ممکن بود امروزه گونه هایی از دایناسورها همچنان بر زمین حکومت نمایند، اما احتمالاً تکامل ظاهری و رفتاری آن ها تا حد زیادی تغییر نموده بود.

بر اساس مطالعات دیرینه شناسانی مانند نیکلاس لانگریچ (Nicholas Longrich) از دانشگاه بث (University of Bath)، تاریخچه 100 میلیون ساله دایناسورها نشان می دهد که این موجودات احتمالاً به شکلی مشابه گذشته باقی می ماندند، اما ممکن بود بعضی از آن ها برای سازگاری با تغییرات محیطی، خصوصیات تازهی به دست آورند.

5. آیا دایناسورها هنوز در میان ما هستند؟

اگرچه دیگر خبری از تیرانوسوروس رکس (Tyrannosaurus Rex) یا استگوسوروس (Stegosaurus) نیست، اما زمین هرگز کاملاً از دایناسورها خالی نشده است.

پرندگان امروزی، در واقع بازماندگان مستقیم گروهی از دایناسورها به نام تروپودها (Theropods) هستند. پژوهشگران معتقدند که میزان کوچک، محل زندگی (دور از محل برخورد شهاب سنگ) و رژیم غذایی خاص (مانند تغذیه از دانه ها) به بقای اجداد پرندگان یاری نموده است.

پس درحالی که دیگر دایناسورهای غول پیکر وجود ندارند، دنیای امروز هنوز تحت تأثیر بازماندگان آن ها یعنی پرندگان است.

نتیجه گیری

دایناسورها هرگز دوباره به همان شکوه گذشته بازنگشتند، زیرا تکامل یک مسیر یک طرفه است. پس از انقراض، پستانداران و پرندگان جای خالی آن ها را پر کردند و مسیر تکامل را به شکلی متفاوت ادامه دادند.

هرچند علم ممکن است روزی بتواند بعضی ویژگی های دایناسورها را به وسیله مهندسی ژنتیک بازگرداند، اما بازسازی کامل این موجودات بزرگ الجثه فعلاً در حد داستان های علمی-تخیلی است. با این حال، اگر روزی پرنده ای را در حال پرواز دیدید، یادتان باشد که درواقع به یکی از آخرین بازماندگان دایناسورها نگاه می کنید!